سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور

به گزارش  مرکز اطلاع رسانی سازمان منابع طبیعی از صدا و سیما، برنامه صف اول شبکه خبر با حضور آقای مهندس حسن وحید، سرپرست سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری،  اقدامات و برنامه‌های سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور را بررسی کرد.

سؤال: طبق آمارها، بیش از ۴۰۰ شهر و ۸ هزار روستای ما در معرض سیل هستند که این طرح‌های آبخیزداری می‌تواند کمک کند بارندگی‌ها به سیلاب تبدیل نشود یا حداقل خسارت‌های سیل را کم کند. سال گذشته ۴۰۰ میلیارد مترمکعب حجم بارش‌ها بوده است که ۱۰۰ میلیارد مترمکعب آن مدیریت شده است و مابقی تبخیر شده است و با عبور از مرز‌های کشور از دسترس خارج شده است. برای حل این مسئله چه اقداماتی در دستور کار شما قرار گرفته است و چه اقداماتی انجام شد و با توجه به آغاز و شدت بارش‌ها در پاییز و زمستان چه برنامه‌هایی خواهید داشت؟
وحید: حجم بارش کشور ۴۰۰ میلیارد مترمکعب است که اگر آبی که در دسترس است را مدیریت کنیم، حدود ۱۰۰ میلیارد مکعب است، ۳۰۰ میلیارد متر مکعب هم به صورت طبیعی سهم تبخیر است.

سؤال: یعنی بیش از آن را امکان مدیریت نیست؟
وحید: امکان مدیریت هم وجود دارد. در شرایط الان کشور عرض کنم که یکی از کارکرد‌های اساسی که از تبخیر جلوگیری می‌کند، پوشش گیاهی است. یعنی اگر ما اجرای طرح‌های آبخیزداری، جنگل داری، مرتع داری، کلاً احیای سرزمین را در ابعاد مختلف بخواهیم انجام بدهیم، قاعدتاً بخش زیادی از این تبخیر مدیریت می‌شود.

سؤال: یعنی چند حلقه متصل به هم باید ببینیم؟
وحید: یکی از راهکار‌های اساسی این است که اگر ما در سطح زمین پوشش گیاهی مناسبی نداشته باشیم، قاعدتاً بخشی از این حجم سهم تبخیر می‌شود و عملاً از دسترس خارج می‌شود که عدد بالایی است. اگر ما ۱۰ درصد از این تبخیر را بتوانیم مدیریت کنیم، حدود ۳۰ میلیارد مترمکعب می‌شود. ۵ درصد اگر بخواهیم مدیریت کنیم، حدود ۱۵ میلیارد مترمکعب می‌شود که در سرانه آب کشور عدد بالایی است. البته کارکرد‌های مرتبط با آبخیزداری صرفاً مبحث مربوط به آب نیست، بحث بسیار مهمی است، موضوع مربوط به فرسایش خاک است، کلاً احیای سرزمین بحث بسیار مهمی است که در کارکرد‌های مرتبط به منابع طبیعی و آبخیزداری ما به آن می‌پردازیم که یکی از راهکار‌های اساسی است. الان هم درحال حاضر در کشور تقریباً می‌توانیم بگوییم حدود ۳۳ میلیون هکتار از اراضی کشور را طرح‌های آبخیزداری انجام می‌دهیم. اتفاقاً این طرح‌ها آثار خیلی خوبی داشته است در ابعاد مختلفی که در مناطق مختلف اجرایی می‌شود. شاید یکی از مهمترین آثاری که می‌تواند داشته باشد این است که عملاً حجم آب سه حسابی را ۵۰۰ تا هزار مترمکعب بسته به نوع طرح پروژه و شرایط موجود، امکان استهصال آب را می‌تواند برای ما داشته باشد، هم در بخش آب سبز که نهایتاً تبدیل به آب آبی می‌شود و همچنین یکی دیگر از مهمترین کارکرد‌هایی دیگری که می‌تواند آبخیزداری داشته باشد این است که متأسفانه ما حدود ۱۵ و ۴ دهم تن در هکتار حجم سطح فرسایش خاک است، در بخش‌های مختلف، گاهاً در برخی از مناطق کشور این عدد، عدد بالایی است، مخصوصاً در حوزه‌های جنوبی کشور گاهی تا ۴۰، ۵۰ یا ۱۰۰ تن هم متأسفانه در بعضی از بخش‌ها گاهی به صورت موردی گزارش می‌شود که اگر ما بتوانیم این سطح ۱۵ و ۴ دهم تن را به ۹ تن در هکتار برسانیم یا کاهش بدهیم، می‌تواند آثار خیلی خوبی داشته باشد، ما در برنامه هفتم به این مسئله پرداخته شده است که آثار بسیار مثبتی را در کارکرد‌های اکوسیستم می‌تواند داشته باشد.

سؤال: یعنی مشخصاً برنامه هفتم در موضوع آبخیزداری چه تکلیفی برای آنها معین کرده است؟
وحید: در برنامه هفتم عملاً دو بحث مطرح است، یکی کاهش ۲۰ درصدی فرسایش خاک است و همچنین ۲۰ میلیون هکتار عملیات آبخیزداری است. الان طرح‌های آن آماده است، امکان اجرای آن هم وجود دارد. درباره سازوکار‌های مختلف که در این زمینه می‌تواند داشته باشد مثل یکی از مهمترین طرح‌هایی که ما در مجموعه جهاد کشاورزی و سازمان مراتع پیگیری می‌کنیم که اثر مستقیم بر اقتصاد مردم روستایی می‌تواند داشته باشد، موضوع طرح آبخیز تا جالیز است که در حوزه قنوات به آن می‌پردازیم.

سؤال: چه زمانی در مسیر اجرا قرار می‌گیرد؟
وحید: الان دارد اجرا می‌شود، ما در کشور حدود ۴۰ هزار کشت قنات داریم که تا الان ۱۰ هزار تا اجرا شده است. اگر بتوانیم این طرح‌ها و پروژه‌ها را با الباقی قنوات منظوره قاعدتاً می‌تواند در بحث اقتصاد کشاورزی در این مناطق آثار بسیار مثبتی داشته باشد.

سؤال: چه طرح‌های دیگری در آبخیزداری است؟
وحید: علاوه بر این بحث‌های حوزه شهری و روستایی است. مستحضرید الان یک مبحثی هم که دوستان مطرح کردند حوزه مرزی است که باید به آن بپردازیم. چون الان در سطح کشور بخواهیم یک تقسیم بندی انجام بدهیم، الان حدود ۴۲ میلیون هکتار حوزه سد‌های کشور است، حدود ۸۳ میلیون هکتار فاقد سد است. ولی در پست بحث دیگر ما حدود ۲۸ میلیون هکتار مناطق بحرانی داریم و ۲۵ میلیون هکتار هم حوزه‌های مرزی است. یعنی به باید مناطق بحرانی را توجه بیشتری کنیم، مناطق مرزی را توجه ویژه‌ای داشته باشیم. در گزارش هم وجود داشت که تقریباً می‌توانیم بگوییم که از دهه ۳۰ تا الان ۷ هزار و ۳۲۲ مورد سیل داشته ایم که ۶۵۰ شهر، ۸ هزار و ۶۵۰ روستا را تحت تأثیر خودش قرار داده است. آخرین ارزیابی هم که ما در سطح کشور انجام داده ایم و نقشه خطرپذیری سیلاب را ارزیابی کردیم، نشان داد حدود ۶۰ درصد کشور به لحاظ خطر سیلاب متوسط و بالا است یعنی متوسط، زیاد و خیلی زیاد است. ضرورت دارد که ما یکی از راهکار‌های اساسی که از سیلاب و خسارت‌هایی که ایجاد می‌شوند، سفره‌های زیرزمینی، فرسایش خاک و طرح‌های آبخیزداری جلوگیری می‌کند است. الان ما متأسفانه البته راهکار خاص خودش هم این مباحث دارند، اینکه ما آخرین آماری که همکاران عزیز در وزارت نیرو اعلام کرده اند این است که ما بدهی ۱۴۰ میلیارد مترمکعب سفره‌های آب‌های زیرزمینی داریم. این حجم حجم بسیار بالایی است، اگر ما بخواهیم این را مدیریت کنیم، با همان حجم بارشی که در کشور دارد ۴۰۰ میلیارد مترمکعب بارش در سطح کشور می‌بارد، باید بخش زیادی را مدیریت کنیم در غالب طرح‌های مختلف که یکی از راهکار‌های آن می‌تواند طرح‌های آبخیزداری باشد.

سؤال: در جمع بندی اولیه در همین بخش اینکه مجموعاً چند طرح آبخیزداری در دستور کار شما است که یا اجرا شده اند یا قرار است که اجرا شوند؟
وحید: الان ۲۰ میلیون هکتار آماده اجرا داریم که شروع کرده ایم. ۳۳ میلیون هکتار تا پایان برنامه ششم بحث‌های انجام شده است، در طول برنامه هم کار‌های خوبی انجام شد. الان ۲۰ میلیون هکتار در برنامه هفتم توسعه داریم روی آن کار می‌کنیم.

سؤال: مجموعاً چه میزان باید آبخیزداری شود؟
وحید: مجموعاً ۹۰ میلیون هکتار باید آبخیزداری انجام شود، یعنی در مجموع ۱۲۵ میلیون مساحت حوزه‌هایی است که نیاز به آبخیزداری دارد، ۳۳ میلیون هکتار انجام شده است.

سؤال: آن ۳۳ که از برنامه ششم مانده است، نهایی شده است؟
وحید: آنها انجام شده است. ۲۰ تا هم در برنامه است، البته پیش بینی ما در برنامه هفتم ۴۰ میلیون هکتار بود، منتها بسته به شرایطی که بحث‌های بودجه‌ای داشت و همچنین لایحه‌ای که نهایتاً مجلس مصوب کرد، ۱۰۰ میلیون درنظر گرفته شد، ۲۰ میلیون هکتار مصوب شد.

سؤال: با توجه به این نکته‌ای که اشاره کردید، میزان ۶۰ درصدی که بیان کردید که در معرض خطر سیلاب هستند، این عددی که در برنامه هفتم دیده شده است، کم نیست، ضرورت ندارد که هم عدد بیشتر باشد و هم طبیعتاً اعتبار اختصاصی افزایش پیدا کند و یک سرعت عملی ایجاد شود؟
وحید: در کشور چاره‌ای نداریم، یعنی یکی از مهمترین برنامه‌هایی که می‌تواند این وضعیت بحرانی که گاهاً در بحث سیلاب و فرسایش خاک وجود دارد، توجه ویژه‌ای به بخش منابع طبیعی و آبخیزداری در کشور است. یعنی ما هر چقدر سیلاب‌ها را کنترل کنیم، هر چقدر اینها را احیاء کنیم، سطح تبخیر را کاهش بدهیم، البته به همان میزان هم سفره‌های آب‌های زیرزمینی را می‌توانیم تقویت کنیم و فرسایش خاک را از سطح سرزمین مان کاهش بدهیم و نهایتاً توان سرزمین مان را افزایش بدهیم. مستحضر باشید که ما در کشور حدود ۶۰۹ دشت داریم که همین الان که خدمت شما هستیم براساس آخرین آماری که اعلام شده است حدود ۴۱۱ دشت ما دشت ممنوعه و ممنوعه بحرانی است یعنی به لحاظ وضعیت منابع آبی شرایط مناسبی ندارد و گاهی در بعضی از مناطق عدم مدیریت درست منابع آب و خاک در بخش‌های مختلف، هم می‌تواند در بحث مصرف و صرفه جویی و کشاورزی و در بخش‌های مختلف، اگر به این موارد ما نبپردازیم می‌تواند بحران‌های دیگری هم ایجاد کند که حتی این دشت‌هایی که داریم در خیلی از آنها آبخوان نداریم و تحت عنوان دشت آزاد هستند. نکته قابل توجه اینکه ما الان تعداد زیادی از جمعیت کشور در همین محدوده ۴۱۱ دشت ممنوعه و ممنوعه بحرانی یعنی اقتصاد کشاورزی و صنعتی ما در این محدوده واقع شده است که سالیان سال در مواردی که داشته ایم در موارد مصارف آب و خاک، قاعدتاً این بحران ایجاد شده است. اگر بخواهیم راهکار اساسی در این قضیه درنظر بگیریم، از دو مقوله بیشتر نمی‌توانیم از نگاه کارشناسی ببینیم. یکی اینکه ما باید مدیریت منابع آبی مان را تجدیدنظر در آن کنیم. یعنی اینکه استفاده بیش از حد از منابع آب. آن حجمی که از بارشی که به آبخوان‌ها می‌آید، ما بیشتر از حجم برداشت می‌کنیم، صرفه جویی‌ها بحث بسیار خوبی است، رعایت الگو‌های کشت بحث بسیار مناسبی است، الگو‌های مناسب آبیاری بحث بسیار پراهمیتی است و از همه مهمتر اینکه این منابعی که تحت عنوان باران یا رواناب در سطح اراضی حوزه آبخیز ما جاری می‌شود را باید به یک نحو درستی مدیریت کنیم که عملاً از دسترس ما خارج نشود و ما بتوانیم سفره آب‌های زیرزمینی‌ها را تقویت کنیم و فرسایش خاک را کاهش بدهیم، تبخیر سرزمینی را کاهش بدهیم. راهکار اساسی این است که ما به مدیریت سرزمین بپردازیم. آب سالم محصول حوزه آبخیز سالم است، اگر در کشور به سمت مدیریت جامع حوزه آبخیز برویم، عملاً کلیه کارکرد‌هایی که در یک اکوسیستم وجود دارد، نهایتاً در غالب داشته‌های مدیریت مدیریت کنیم و اثرات آن را بر کارکرد‌های اکوسیستم بسنجیم، عملاً می‌بینیم که بسیاری از این بحران‌ها را می‌توانیم مدیریت کنیم که در دو بعد می‌توانیم به آن بپردازیم و هم اینکه مدیریت جامع را اگر بخواهیم انجام بدهیم، آبخیزداری بخشی از مدیریت جامع برای آبخیز است، مدیریت جامع به معنای مدیریت منابع زیستی حوزه آبخیز است که می‌تواند تعریف جامع تری نسبت به این مسئله داشته باشیم. در بحث مشارکت مردم بیشتر باید به آن بپردازیم و هم اینکه در مبحث مربوط به انسجام کار‌هایی که در بخش دولتی دارد، انجام شود.

سؤال: الان میزان مشارکت مردم چقدر است؟
وحید: الان خوب است، البته در بخش آبخیزداری دارم می‌گویم، کلاً بخش کشاورزی بخشی است که با مشارکت مردم دارد انجام می‌شود.

سؤال: مشخصاً مشارکت در آبخیزداری چقدر است؟
وحید: در سال حدود ۱۰۰ یا ۱۵۰ هزار هکتار اراضی را با مشارکت مردم انجام می‌دهیم، در غالب مسئولیت اجتماعی انجام می‌دهیم، نیاز است افزایش در این زمینه وجود داشته باشد. ولی نکته قابل توجه این مبحث این است که اگر ما یک همبستگی بین آب و غذا و انرژی در این مباحث برقرار می‌کنیم، قاعدتاً خیلی از این بحران‌هایی که داریم به صورت منطقی می‌توانیم مرور کنیم و راهکار اساسی در میان مدت حداقل، شاید در کوتاه مدت این بحث‌های آبخیزداری بتوانیم به آن بپردازیم، ولی در میان مدت و درازمدت قاعدتاً باید به سمت مدیریت جامع حوزه آبخیز برویم.

سؤال: در موضوع آبخیزداری آنطور که از ابتدای برنامه صحبت کردیم، احیاناً مواردی که وجود دارد یا ضرورت تأمین اعتباری که باید اتفاق بیفتد، در بخش‌های بودجه‌ای و برنامه ای، اگر این میزان مشارکت مردم و بخش خصوصی را افزایش بدهید و جذب سرمایه گذاری بخش خصوصی اتفاق بیفتد، اجرای همه این طرح‌ها سرعت پیدا نمی‌کند؟
وحید: بخش زیادی از این بحث ها، قاعدتاً بدنه دولت است و بخشی هم مربوط به مشارکت است که این مسئله را الان دارد اجرا می‌شود در برخی از استان‌های کشور در غالب بحث‌های مربوط به مشارکت در منابع طبیعی در غالب سامانه‌های عرفی انجام می‌شود، در غالب آبخیزداری انجام می‌شود. کارکرد خاص خودش را هم دارد، منتها این کارکرد‌ها به صورت منطقه‌ای و نقطه‌ای است. اگر بخواهیم در سطح وسیعی به آن بپردازیم قاعدتاً باید برنامه منسجمی در این زمینه داریم و به آن بپردازیم.

سؤال: در همان برنامه هفتم اعدادی که اشاره کردید چقدر را مکلف شده اید که از طریق بخش خصوصی دنبال کنید؟
وحید: بحث اینکه حجم تعیین شده در این مبحث نیست که بگوییم چند درصد، ولی مشارکت در آن دیده شده است. منتها یک بحثی وجود دارد اینکه در کارکرد‌هایی که مرتبط با بحث آبخیزداری است، یکی از مهمترین کارکرد‌های آن علاوه بر اینکه جلوگیری می‌کند از خسارت مستقیم سیل که ۷۰ درصد می‌تواند این خسارت را کاهش بدهد، بحث استفاده از منابع آبی که تزریق می‌شود به صورت غیرمستقیم بر سفره آب‌های زیرزمینی هم است، از چاه ها، در چشمه‌ها و قنوات استفاده می‌شود. این طرح آبخیز تا جالیز که توسط وزارت جهاد کشاورزی تدوین شد، یکی از طرح‌های اساسی است که در این زمینه دارد پیگیری و اجرا می‌شود.

سؤال: موانعی برای جلب مشارکت مردم و بخش خصوصی وجود دارد؟
وحید: موانعی که با آن معنا و مفهوم باشد، خیر ولی موضوعی که وجود دارد اینکه یک تفاهمی باید فیمابین دستگاه‌هایی که با این موضوع مرتبط هستند باید برقرار شود. مثلاً اگر در بحث مسئولیت اجتماعی، اگر دستگاهی است اگر وزارتخانه‌ای است، بخشی است، صنعتی است، معدنی است که احیاناً در راستای توسعه یافتگی خودش کاری انجام بدهد که خسارتی هم به مجموعه‌ای که در اکو سیستم وجود دارد، وارد می‌شود، قاعدتاً در بحث صنایع و معادن باید به مسئولیت اجتماعی بپردازد و نسبت به جبران آن اقدام کند که اتفاقاً این کار را هم دارد کمرنگ‌تر البته تا الان بوده است ولی الان دارد پررنگ‌تر می‌شود و یک مقداری به سمت مسئولیت اجتماعی برگشته ایم.

سؤال: در دولت قبل تدوین لایحه آبخیزداری آغاز شد، سرانجام این لایحه در چه مرحله است؟
وحید: لایحه آبخیزداری که همان روح مدیریت جامع حوزه آبخیز و مسئله‌ای که گفتم اینکه ما در کشور ۶ کلان حوزه داریم، ۳۰ حوزه رده دو داریم. یکی از مشکلاتی که وجود دارد این است که عملاً اگر ما آمایش سرزمین را در سطح حوزه آبخیز ببینیم، خیلی از این مشکلات ما حل می‌شود. چون قاعدتاً الان آمایش سرزمینی در سطح واحد‌های سیاسی استان‌ها انجام می‌شود، هر استانی دارد توسعه یافتگی خودش را می‌بیند ولی غافل هستیم که ممکن است استان پایین دست، تحت تأثیر توسعه یافتگی در استان بالادست هم قرار بگیرد. این زنجیره‌ای که باید به هم متصل شود، بحث‌های مربوط به توسعه یافتگی و آمایش سرزمین را اگر ما این موضوع در ۳۰ کلان حوزه رده دو بتوانیم برنامه ریزی‌های آن را انجام بدهیم، با این موضوع می‌تواند خیلی از مسائل و مشکلات و برون رفت‌هایی که واقعاً مشکلاتی هم ایجاد کرده است از سطح اراضی طبیعی و حوزه آبخیزداری را می‌تواند از آن عبور کنیم.

سؤال: الان لایحه در چه مرحله‌ای است؟
وحید: الان در یک مقطعی است، چون موضوع انتقال دولت بود، بررسی نشده است. ولی الان دو جلسه دیگر برگزار شده است، در دستور کار قرار گرفته است و هم در بحث انسجام در بدنه دولت که بحث بسیار مهمی است و هم موارد مربوط به مشارکت و هم بحث‌هایی که مابین مباحث مختلف اکوسیستم، آب، فضا و انرژی وجود دارد که می‌تواند خیلی از این مسائلی که در غالب آن سند حوزه آبخیزی که تدوین می‌شود و مدیریت می‌کند حوزه آبخیز را، به نمایندگی از دولت می‌تواند این مسئله حل شود.

سؤال: فکر می‌کنیم این لایحه چه زمانی در دولت نهایی می‌شود و به مجلس می‌رود؟
وحید: داریم بررسی می‌کنیم، خیلی از بند‌های آن جلو رفته است، یکسری اشکالاتی به آن وارد شده است که داریم اصلاح می‌کنیم.

سؤال: زمان آن مشخص است برای رفتن به مجلس؟
وحید: ممکن است ظرف چند ماه آینده انجام شود و تلاش ما بر این است.

سؤال: خیلی دیر نیست؟
وحید: اگر ما بخواهیم یک لایحه جامع و کاملی ارائه بدهیم و نواقصی که وجود دارد.

سؤال: این لایحه در سال ۱۴۰۱ شروع شده است، درست است تغییر دولت داشته ایم؟
وحید: برای تغییر دولت نبوده است، مبحث این است که، چون در بحث لایحه آبخیزداری بعضی از مسائل باید یک هماهنگی و خاصی فی مابین بحث‌های توسعه‌ای و مباحث اکوسیستم ما باید داشته باشیم.

سؤال: یک موضوع دیگری که به آبخیزداری برمی گردد در مدیریت آبی کشور، درحال حاضر وزارت نیرو بستر و حریم رودخانه‌ها را طبق توافقنامه‌ای که با سازمان ثبت اسناد و املاک داشته است به نام وزارت نیرو ثبت می‌کند و مالکیت ملی این اراضی به تعبیری به شکل مالکیت شرکتی درمی آید. نگاه شما در این زمینه چه است، یا این روند و این اقدام خللی در اجرای طرح‌های منابع طبیعی و آبخیزداری ایجاد نمی‌کند؟
وحید: سازمان منابع طبیعی به نمایندگی از دولت سند به نام سازمان است، یعنی عملاً به نام سازمان منابع طبیعی نیست، این نمایندگی را در غالب قانون به نمایندگی دولت به نام سازمان منابع طبیعی سند نزده اند و دراختیار خزانه است. اگر قرار بر این باشد که هر بخشی از بدنه دولت بگوید که من، چون کاری انجام می‌دهم و حتماً باید سند داشته باشم، این می‌تواند یک بهم ریختگی را در سطح مدیریت ارض‌ها ایجاد کند. سند به نام دولت است، وزارت نیرو هم جزئی از دولت است و می‌تواند از این سند در رابطه با ما استفاده کند. وزارت نیرو؟ توزیع عادلانه آب متولی تعیین بستر و حریم رودخانه‌ها است. قاعدتاً مدیریت بستر و حریم رودخانه‌ها هم می‌تواند با وزارت نیرو باشد و حق بهره برداری و حق انتفاع است. عملاً اینکه ما بگوییم که اگر بخواهیم بخشی به وظایف خودش عمل کند، باید سند داشته باشد، قاعدتاً میراث فرهنگی هم می‌گوید من باید سند داشته باشم، اداره راه هم می‌گوید من جاده ساخته ام باید سند داشته باشم و سایر مواردی که وجود دارد.

سؤال: پس خلل را ایجاد می‌کند؟
وحید: قطعاً بدانید که اگر این اتفاق بیفتد، می‌تواند در بخش‌های مختلف مدیریت در اکوسیستم‌های ما در حوزه آبخیز این انتظار را ایجاد کند و این مشکلات را ایجاد کند و گاهاً که مشکلاتی ایجاد می‌کند، بحث‌های مالکیت و حقوقی ایجاد می‌کند.

سؤال: پیگیر هستید تا این روند اصلاح شود؟
وحید: بله الان ما پیگیر این قضیه هستیم، چون جزء مواردی است که باید در دولت حل و فصل شود.

سؤال: در همین لایحه می‌آورید؟
وحید: بله الان درخواست هم کرده ایم، در لایحه نه، موضوع لایحه متفاوت است. این مشکل در بدنه دولت قابل حل است و مسئله خاصی هم نیست، پیگیری می‌کنیم که این مسئله هم به نوعی حل و فصل شود و آن موضوع مالکیتی که می‌تواند اختلاف ایجاد کند در بحث‌های مختلف مدیریتی، امیدواریم با همکاران عزیزمان در وزارت نیرو که در این قضیه همراه هم هستند انشاالله بتوانیم این خلأ را هم حل کنیم.

سوال: در سامانه مدیریت پنجره واحد زمین سازمان شما به عنوان سازمان راهبر این سامانه تعیین شده و این سامانه هم یکی از بیست و سه پروژه اولویت دار دولت الکترونیک در نظر گرفته شده با دو هدف ساماندهی خدمات حوزه زمین و پیشگیری از تخلفات به کجا رسیده طبق قانون و باید تا پایان سال ۱۴۰۲ تکمیل می‌شد؟
وحید: سامانه تکمیل شده الان هم کلیه مجوز‌هایی که بخش زیادی از مجوز‌هایی در بخش‌های مختلف زمین صادر می‌شود در قالب سامانه مدیریت زمین است، انجام می‌شود هم در بحث صدور مجوز‌ها، تغییر کاربری‌ها، واگذاری‌ها، تصرف اراضی که احیاناً وجود دارد و بخشی هم همکاران عزیزتان اشاره کردند یکی از مهمترین کارکرد‌هایی که سامانه مدیریت زمین دارد این است که عملاً زمان پاسخگویی را بسیار، بسیار کاهش داده حتی در بعضی از بررسی‌هایی که انجام دادیم نشان داد که در بعضی از صدور مجوز‌هایی که گا‌ها تا چندین ماه طول می‌کشید به چندین روز کاهش پیدا کرده.

سوال: همچنان گلایه‌ها هست نسبت به طولانی بودن؟
وحید: بله همچنان گلایه‌هایی هم وجود دارد که خوب دستگاه‌های مختلف که عضو هستند در این سامانه زمین ولی بعضی از دستگاه‌ها هنوز زیرساخت‌هایی که لازم است در این زمینه که خوب باید که نقشه هایشان را ارسال کنند، اعلام کنند در این زمینه یا بخشی از مجوز‌ها را باید زیرساخت هایش را آماده کنند برای اینکه صدور مجوز‌ها از سامانه پنجره واحد زمین انجام شود هنوز چند دستگاهی هم بیشتر نیستند.

سوال: کدام دستگاه‌ها کم کاری دارند؟
وحید: خوب کم کاری نیست، زیرساخت هایشان آماده نیست.

سوال: مثلاً کدام دستگاه؟
وحید: بررسی‌هایی که انجام شد کمیسیون اصل نود هم بهش پرداخت مثلاً دهیاری‌ها و شهرداری‌ها هنوز آن زیرساختی که لازم بوده که به سامانه پنجره واحد زمین وصل شود هنوز این اتفاق نیفتاده گا‌ها هست که دستگاه‌های اجرایی خودشان سامانه‌هایی دارند برای پاسخ به این مسائل که  اتصال فی ما بین سامانه‌ها باید برقرار شوند هنوز زیرساخت‌های لازم انجام نشده یا مثلا کمیسیون زیربنایی استان‌ها هنوز بعضی از استان‌ها نقص‌هایی در این زمینه دارند که دارد تلاش می‌شود.

سوال: کمیسیون اصل نود فقط برای همین یک مورد بود یا موارد دیگر؟
وحید: حالا موارد دیگر هم داشتند دستگاه‌هایی که اعلام می‌کردند که گا‌ها نقشه‌ها به روز نیست، خوب درست هم است بالاخره باید نقشه‌هایی که ارسال می‌شد یا دیتا‌هایی که ارسال می‌شود برای سامانه پنجره واحد زمین نقشه‌های به روزی باشد که در صدور مجوز‌ها خللی ایجاد نکند، خوب این عزم در بدنه دولت وجود دارد داریم مسائل را پیگیری می‌کنیم.

سوال: دولت که در نظر گرفته پایان ۱۴۰۲ همه این موارد را دیده دیگر؟
وحید: الان تقریباً می‌توانیم بگوییم که هشتاد، نود درصد دستگاه‌هایی که اجرایی هستند وصل هستند به سامانه پنجره واحد زمین.

سوال: یعنی ده بیست درصد فقط باقی مانده؟
وحید: بله، آن چند دستگاهی که هم وجود دارند الان پیگیری می‌شوند.

سوال: چند دستگاه؟
وحید: هشت، نه تا دستگاه که در گزارش هم بود.

سوال: مجموعا چند دستگاه در این سامانه مدیریت زمین باید می‌شد؟
وحید: بیست و نه دستگاه است.

سوال: بیست و نه هست که بعد ده تا مانده؟
وحید: ۹ تا باقی مانده که دارد این کار هم انجام می‌شود.

سوال: و نقش این ۹ تا دستگاه میشود حدود ده، بیست درصد؟
وحید: بسته به آن سطح مجوز‌هایی که دارد صادر می‌شود، چون الان مثلا در بحث موارد مرتبط با واگذاری زمین خوب قاعدتا از طریق دستگاه، سامانه دارد انجام می‌شود بسیاری از مجوز‌ها دارد از طریق سامانه پنجره واحد زمین انجام می‌شود تغییر کاربری‌ها دارد از این طریق انجام می‌شود حالا ممکن هم است نقص‌هایی هم داشته باشد که دارد پیگیری می‌شود یا تصرفات اراضی که خوب قاعدتاً به صورت منظم و منسجم دارد اعلام می‌شود و گوشزد بشود هم در بخش منابع طبیعی که خودمان هستیم که به دستگاه‌ها اعلام شود که بررسی شود که این مسائل را هم بتوانند به موقع و درست حل و فصلش بکنند.

سوال: نهایتاً فکر می‌کنید که مجموعه این مسیری که توضیح دادید چند دستگاهی که باقی مانده کی کاملا متصل می‌شود؟
وحید: آخرین بحثی که ما در کمیسیون اصل نود هم داشتیم روی این قضیه که قرار شد دعوت هم بشوند من فکر می‌کنم در سه ماه آینده تمام این موارد و مشکلاتی که وجود دارد حل شود.

سوال: یعنی صد درصد می‌شود؟
وحید: بله مسائلی که وجود دارد، عرض کردم بعضی از این مشکلاتی که وجود دارد ناشی از این نیست که دستگاه اراده‌ای نداشته که بیاید وصل شود سامانه.

سوال: به هر حال یک چیزی بوده که کمیسیون اصل نود هم وارد شده؟
وحید: بله، اصل موضوع این است که بعضی از دستگاه‌ها آن دیتا‌هایی که لازم است به عنوان بیس کار ما باید به یک نحوی در سامانه بارگذاری بشود، بحث استاندارد‌هایی که وجود دارد.

سوال: مشکل آنها در کجاست؟
وحید: در به روزرسانی است.

سوال: چرا به روزرسانی نشده؟
وحید: خوب قاعدتاً از سال ۱۴۰۲ اعلام شد پیشرفت خیلی خوبی دارد.

سوال:پایان ۱۴۰۲ اعلام شده؟
وحید: بله، الان هم خیلی از این مجوز‌هایی که صادر می‌شود در قالب پایانه پنجره واحد زمین است که آن دستگاه‌هایی هم که دارد الان مکاتباشان هم صورت گرفته در این زمینه، چون راهبر اصلی سازمان منابع طبیعی است مکاتباتش هم صورت گرفته و تذکراتی هم در این زمینه داده شده هم توسط راهبر، هم توسط دستگاه‌های نظارتی که ما دیروز هم در این زمینه با دستگاه‌های نظارتی جلسه داشتیم قرار شد که در قالب یک برنامه مدونی که چیده میشود این مساله را هم حل فصل کنیم ولی الان خیلی از مجوز‌هایی که صادر می‌شود، مجوزسازی در قالب پنجره واحد زمین است و بررسی که ما انجام دادیم حتی زمان پاسخ گویی به استعلامات را تا یک پنجم، یک ششم گاهاً تا یک دهم هم رسانده.

سوال: عرض کردم بعضاً همچنان گلایه‌هایی افراد دارند کسانی که مراجعه می‌کنند کسانی که درخواست زمین دارند برای اجرای طرح‌های تولیدی آن قدر روند طولانی است که بعضا حتی پشیمان هم می‌شوند؟
وحید: یک بحث این هست که مجوز‌های در قالب پنجره واحد زمین فرایند مساله است این فرایند هم باید مدنظر ما باشد که فرایندی که طی می‌شود.

سوال: این که این دستگاه‌ها متصل باشند این فرایند سرعت پیدا می‌کند دیگر؟
وحید: قاعدتاً هم اصلاح شود، فرایندی اصلاح بشود که این مساله را پیگیری می‌کنیم و همین این که آن دستگاهی که به نوعی مرتبط هستند با پنجره واحد زمین.

سوال: یک بار هم دستگاه قضایی ورود داشت به این موضوع؟
وحید: خوب عرض کردم اینها به صورت خیلی ویژه و خاص و مستمر پیگیری می‌شود عزم دولت هم بر این است که تمام استعلاماتی که در این زمینه صادر می‌شود، شفاف سازی بشود، چون یکی از مهم‌ترین مسائلی که ما در کشور داریم مباحث مرتبط با زمین است که برای اینکه شفاف سازی بشود در این زمینه قاعدتا تمام مجوز‌هایی که در بخش زمین دارد صادر می‌شود و تغییر کاربری که در این زمینه دارد صادر می‌شود در ابعاد مختلفی که وجود دارد قاعدتا از طریق پنجره واحد زمین است.

سوال: اگرچه طبق قانون تا پایان ۱۴۰۲ باید این روند تکمیل می‌شده، به گفته جنابعالی تا پایان امسال قطعاً و حتماً به سرانجام خواهد رسید؟
وحید: بله.

سوال: آقای مهندس وحید سال گذشته وضعیت چگونه بود آمار دارید از میزان تخریب و از بین رفتن جنگل‌ها و مراتع؟
وحید: سال گذشته، حالا یعنی امسال دیگر سال ۱۴۰۳ به چند دلیل سطح حریق هایمان افزایش پیدا کرده، خوب ما خوشبختانه بارندگی بسیار مناسبی در سطح کشور داشتیم که باعث شد که پوشش گیاهی مان در سطح کشور تولیدش افزایش پیدا کند و چند برابر شود خوب فرصت بسیار مناسبی این قضیه بود که مباحث مختلف مربوط به فرسایش خاک، مربوط به سیلاب یا بحث‌های تولیدی که در بحث مراتع داریم که از این فرصت استفاده کنیم و گا‌ها هم هست که طی این افزایش علوفه متاسفانه باعث حریق هم می‌شود یعنی از ابتدای سال تا الان متاسفانه چهل و هزار هکتار از اراضی طبیعی مان دچار حریق شد.

سوال: دلایل را بررسی کردید؟
وحید: بله خوب دلایل مختلفی دارد این قضیه، حالا گا‌هی عمدی است حالا به دلایل مختلف و گا‌هی هم سهوی است و بعضی وقت‌ها خارج از اراده هم هست حالا من مواردش را می‌گویم خدمت شما یکی از مهم‌ترین مباحثی که مخصوصا در زاگرس ما باهاش مواجه شدیم در سال جاری این بود که خوب آتش زدن علی رقم اینکه بر اساس قانون حفاظت خاک این ممنوع است، متاسفانه اراضی که در حاشیه جنگل بود گا‌ها برای کشت دوم یک دلایل خاص خودش را آتش می‌زدند دقت نمی‌کردند و به سطح اراضی ملی هم متاسفانه سرایت می‌کرد و آتش می‌گرفت.

سوال: می‌توانستند این کار را بکنند؟ این اجازه را داشتند؟ چه برخورد‌هایی شده در این زمینه آیا بازدارند هست؟
وحید: بله، بازدارنده که هم موارد ارشادی بوده، ترویجی بوده و گاهاً این که عواملی که شناسایی می‌شده.

سوال: ارشادی باشد که می‌گوید باشد حواسم هست؟
وحید: بعضی مواقع مسائل آموزشی هم بحث مهمی است که شاید از روی عمد این نبوده از روی ناآگاهی بوده برای اینکه شخم زودتری بزند که کشت دوم زودتری انجام بدهد که مواد عالی و معدنی خاک را گا‌هی هم از دست می‌دهند که یکی از مهم‌ترین اثراتش این است که کاهش حاصلخیزی خاک را هم ایجاد می‌کند این مساله بوده که هم مباحث مربوط به آموزش بوده و هم مباحث مربوط به بازدارندگی، یک نکته دیگری که بحث بسیار مهمی است و من خواهش دارم از همکاران عزیزم در بحث گردشگری که به این موضوع بپردازند، ارزیابی‌هایی که الان انجام شد در بحث حریق نشان داد که بیشترین حریق مان در آخر هفته و ساعت دو و سه و یا بعداز ظهر‌ها اتفاق‌ها می‌افتد این است که در ایام تعطیل گردشگر می‌رود، مسافر می‌رود اراضی طبیعی خوب دارد از این فضا و محیط بسیار مناسب استفاده می‌کند ولی آموزش‌های لازم را هم در این زمینه باید توسط دستگاه متولی هم داده شود حالا گا‌هی هم تور‌هایی هستند در این زمینه، کوهنوردان ما هستند که آنها رعایت می‌کنند ولی این که به صورت بی برنامه بخواهیم این اتفاقات بیفتد و آموزش ندهیم من خواهشم این است که در بخش گردشگری باید به این مساله بپردازیم که این خسارت‌ها گا‌هی جانی هم هست که من اعلام می‌کنم خدمت شما با آن مواجه نشویم یا این که گا‌هی اشیایی را رها می‌کنند در اراضی طبیعی مثل اشیایی که منعکس کننده یا جذب کننده نور هست که اینها منجر به حریق می‌شود، که منجر به خسارت‌هایی می‌شود.

سوال: طبیعتا یک آموزش یا فرهنگ سازی برای ما اتفاق بیفتد و مراقب باشیم در طبیعت آتش روشن نکنیم، چیزی را در طبیعت رها نکنیم، اما خود مدیریت همکاران جنابعالی در این مناطق و یا موضوعی که خشک بودن زمین‌ها خودش می‌توانیم بگوییم مستعد می‌کند فضا را برای این که آتش سوزی اتفاق بیفتد یعنی زمین خشک است و یک شیئی هم هست که نور را دریافت می‌کند و باعث آتش سوزی می‌شود؟
وحید: مدیریت اراضی طبیعی این که پوشیدگی‌هایی باید داشته باشد اگر پوشیدگی‌هایی وجود نداشته باشد که عملا ما با خسران و نابودی مواجه می‌شویم. در هر صورت پوشش گیاهی موجود زنده است و طول عمری دارد برای خودش در پاییز خشک می‌شود و باز سال بعد سبز می‌شود این که ما بگوییم این پوشش گیاهی را نابودش کنیم خوب منجر به سیلاب و فرسایش خاک و این بحث‌های این چنینی می‌شود دیگر خوب این خودش کارکرد‌های خوبی می‌تواند در بحث‌های مدیریت اکوسیستم داشته باشد. سال جاری ما هم اعلام کردیم که چرای دام سخت گیری نشود حداکثر بهره بهره داری را با رعایت آن ضوابط زیست محیطی.

سوال: چرای دام که خودش می‌تواند کمک کند، پیشگیری بکند؟
وحید: بوده، مشکلی در این زمینه نداریم منتها خوشبختانه علوفه مان افزایش پیدا کرده، منتها ببینید ما در کشور دولت اجازه بحران به این مسائل نداده انصافا می‌گویم یعنی انسجامی که بود هم در مدیریت ستاد بحران در کشور در مجموعه وزارت جهاد کشاورزی در استانداری ها، استانداران محترم، فرمانداران، ستاد بحرانی که تشکیل دادند و بدنه‌ای که تحت عنوان هم مردم هم دولت به نوعی هماهنگ شدند همکاری بسیار تنگاتنگی صورت میگیرد وگرنه با شرایطی که امسال ما داریم شما نمونه‌هایی را در دنیا می‌بینید که گاهاً هفته‌ها و ماه‌ها دارد می‌سوزد ولی عملا در کشور اتفاقا این منجر به بحث‌های بحرانی نشد مقطعی بود و خاموش شد خوشبختانه و نقش مشارکت مردم و دهیاری هایمان و مردم مان و بهره بردارهایمان بسیار پررنگ بود، نقش بدنه دولت بسیار در بحث انسجام در این خصوص بسیار بسیار قابل تقدیر بود تشکر می‌کنیم از همکارانمان منتهای مراتب خوب خسارت هم دیدیم یکی از همکارانمان در استان کردستان متاسفانه در اثر حریق دچار سوختگی شدید شد الان هفته گذشته یکی از همکارانمان در استان لرستان، در بام خرم آباد درحوزه شهری خرم آباد داوطلبانه اینها می‌روند، بالاخره همکاران عزیزمان، دلسوزانه می‌روند و گا‌ها هفته‌ها و روز‌ها در کوه می‌مانند و آتش خاموش می‌کنند و الان دچار سوختگی شدید شده و الان عازمش کردند تهران دعا کنند مردم عزیز که ایشان هم شفا حاصل شود یک خواهشی هم دارم و یک تذکر، خواهش من این است که حالا آن دوستانی که حالا بیشتر تحت عنوان طبیعت گردی می‌روند، گردشگری می‌روند این مساله را مراعات بکنند، مدارا بکنند از آتش زدن موردی، مقطعی خودداری شود اگر هم احیانا بر حسب ضرورت آتش روشن کردند حتما خاموش کنند و دوم این که کشاورزان عزیز ما مزارع را آتش نزنند سوم اینکه سازمان منابع طبیعی از حق عموم مردم نخواهد گذشت و هم با متصرفین اراضی طبیعی و هم این افرادی که به نوعی دخیل هستند در این نوع خسارت‌ها به منابع طبیعی کشور وارد می‌شود قطعا بدانید برخورد لازم صورت می‌گیرد.

سوال: در همین راستا در مورد پوشش گیاهی و تولید علوفه هم بفرمایید طرحی که در دستور کار دارید و دفتری هم در سازمان هست با این عنوان؟
وحید: دفتر مراتع بله، ببینید ما هشتاد و چهار میلیون هکتار مساحت مراتع مان هست حدود یک میلیون هکتار تعداد بهره بردارمان رسمی هست در این طرح هایمان، واحد‌هایی را تحت عنوان سامانه‌های عرفی شناسایی کردیم که پروانه چرای دام به آنها دادیم تا الان حدود چهل میلیون هکتار توانستیم طرح‌های مرتع داری را تهیه کنیم بیست میلیون هکتار را به خود مردم اعمال مدیریت کردیم، اما اعتقادمان این است که اگر می‌خواهیم سامانه‌های عرفی را مدیرتش کنیم باید کلیه کارکرد‌هایی که در اکوسیستم وجود دارد هم بازاری هم غیر بازاری را احصا کنیم تحت عنوان واحد‌های اقتصادی در قالب طرح‌های مدیریت منابع طبیعی در ابعاد مختلف و بهره برداران عرفی مان اعاده مدیریتش بکنیم حق مردم است بهره بردار خود مردم هستند، صاحب حق و صاحب عرف خود مردم هستند و دولت به عنوان ناظر بر این قضیه در قانون ماده سه حفاظت و جنگل و مراتع داریم انجام می‌دهیم که اتفاقا طرح چهل میلیون هکتاری احیا مناطق فرسوده تدوین شد و در برنامه هفتم هم بهش توجه شد احیای مراتع در مدل‌های مختلف در بخش‌های مختلف در برنامه هفتم هم دیده شده که بتوانیم در قالب برنامه‌ای اجرایی کنیم.

سوال:درباره طرح کاشت یک میلیارد درخت هم بفرمایید به کجا رسیده الان در چه مرحله‌ای هست؟
وحید: ما در طرح کاشت یک میلیارد درخت از سال گذشته این مساله شروع شد قرار بر این بود که ما سالی حدود دویست و پنجاه هزار اصله ما نهال تولید کنیم که خوشبختانه خوب این ما در سال گذشته به حدود دویست و سی و خورده‌ای که البته هم در بخش دولتی دارم آمار خدمت شما می‌گویم هم در بخش خصوصی که این بحث مبحث بسیار مهمی است حدود دویست و سی خورده‌ای اصله نهال تولید شد بخش زیادی اش مربوط به حدودا پنجاه پنجاه بخش خصوصی و دولتی بود که کارهایش انجام می‌شود و بخش زیادی کشت شد الباقی در برنامه هایمان هست که مدل‌هایی که حالا وجود دارد.

سوال: امسال از چه زمانی آغاز خواهد شد؟
وحید: از هم گسسته نیست دارد انجام می‌شود از سال گذشته فصل کشت نهال در نهالستان هایمان شروع شد بعد از کشت حجم زیادی را ما توانستیم منتقل کنیم کشت بکنیم بعضی از نهال‌ها مانده دو سال سه سال گا‌ها امکان انتقال وجود داردو انجام شود باز مصادف شدیم با فصلی که بتوانیم نهال تولید کنیم و همچنان ادامه پیدا کند.

سوال: یعنی طبق برنامه این طرح دارد پیش می‌رود؟
وحید: بله طبق برنامه دارد طرح پیش می‌رود منتها انتظار هم هست که کمک هم به این بخش شود.

سوال: چه کمکی نیاز هست؟
وحید: بحث مالی طرح است که باید تامین شود خوب بهش پرداخته شده هم دولت و هم سازمان برنامه که بتوانیم منسجم‌تر این طرح را که جزو، ببیند اگر ما می‌خواهیم مدیریت سرزمین مان انجام شود کاهش تبخیر از مساله‌ای که فرمودید انجام شود اگر می‌خواهیم فرسایش خاک مان کاهش پیدا کند اگر می‌خواهیم سفره‌های آب زیر زمینی مان تقویت شود باید احیا پوشش‌های گیاهی داشته باشیم یکی از راهکار‌های اساسی مان این مباحثی است که وجود دارد و احیای پوشش گیاهی هم مدل‌های مختلف است جایی که مستعد است درخت کاری است جنگل کاری است، زراعت چوب است، محصولات اقتصادی مان است در آن قالب انجام می‌شود واحد‌هایی که نیاز هست مراتعمان تقویت شود در آن قالب انجام شود این هم جزو طرح‌هایی است که به احیای اراضی طبیعی و حوزه آبخیزداری است.

سوال:کشت گیاهان چند ساله هم همین وضعیت را دارند؟
وحید: بله همه شان به این صورت باید انجام شود.

سوال:نکته پایانی بفرمایید؟
وحید: خوب من تشکر می‌کنم از همکاران عزیزمان در مجموعه صداوسیما، از همکاران عزیزمان در بدنه مجلس و دولت. انصافا هم در طول برنامه هفتم بسیار بسیار به مباحث مربوط به منابع طبیعی پرداخته شد هم در بحث حمایت‌ها نیاز هست که آن ساز و کار‌هایی که مورد اجرا و قرار است که پروژه‌ای اجرا کنیم بتوانیم به موقع تامین اعتبار کنیم اجرایی کنیم و من تشکر می‌کنم.