سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور

معرفی سیمای منابع طبیعی جنوب کرمان با تکیه بر بخش جنگل

جنوب استان کرمان با مساحت بیش از 3858000 هکتار دارای هفت شهرستان (جیرفت، کهنوج، عنبرآباد، منوجان، فاریاب و رودبار)  بوده، که بیش از 3665000 هکتار آن ­را عرصه­های منابع­طبیعی تشکیل می­دهد. این منطقه در جنوب­شرقي استان کرمان و  در حد فاصل طول جغرافيايي 55 تا 63 درجه و عرض جغرافيايي 27 تا 32 درجه با حداقل ارتفاع 143 متر در حاشیه جنوبی چاله جازموريان و مرتفع­ترين نقطه با ارتفاع 3884 متر (ارتفاعات بحرآسمان و جبالبارز) در اقاليم رويش ايران توراني و بخش­هايي در ناحيه خليج، عماني(صحرا – سندي) و اقاليم آب و هوايي سرد و خشک و کوهستاني تا گرم ميانه واقع شده است. اين منطقه به مانند نگين سبز در حصار رفيع کوهها از شمال،جنوب، غرب و قسمتی از شرق احاطه شده است وادامه چين­­خوردگيهاي سلسله جبال زاگرس و در قسمت­هاي جنوبي داراي برون­زدگيهاي سنگي مي­باشد، همين ويژگي است که اقليم حوزه طيف گسترده­اي از بيابان گرم ميانه تا اقليم سرد کوهستاني را بوجود آورده است. اين ويژگيها بر پديده­هاي اقليمی خصوصاً بارندگي اعم از نوع بارش و پراکنش آن اثرات چشم­گيري دارد. بدين دليل در قسمت­هاي مختلف شاهد جنگل­هاي تقريباً انبوه و مراتع نسبتاً مرغوب هستيم و منطقه را به يکي از نادر قطب­هاي مهم کشاورزي کشور تبديل نموده است. منطقه از نظر آب و هوايي داراي تنوع فوق­العاده­اي است. ميزان نزولات آسماني در مناطق کوهستاني (ساردوئيه، جبالبارز، اسفندقه) و مراتع ييلاقي تا 400 ميليمتر و در عرض­هاي جنوبي مانند قلعه­گنج، رودبار و هامون جازموريان تا 85 ميليمتر درسال مي­رسد. متوسط  رطوبت نسبي منطقه جيرفت و کهنوج حدود 70%، حداقل درجه حرارت 10- درجه سانتي­گراد در سربيژن جیرفت تا 50+ درجه سانتي­گراد در رودبار و قلعه­گنج و تبخير از 1500 ميلي­متر درارتفاعات سربيژن و بحرآسمان تا 4000 ميليمتر درهامون جازموريان نوسان دارد.

تقسیم­بندی جنگل­های ایران:

5%/12از کل منطقه جنوب کرمان را جنگل­های این منطقه به مساحت 483000 هکتار پوشانده است.

از آنجایی که جنگل­ها ایران به پنج منطقه رویشی بزرگ یعنی:

1-منطقه رویشی هیرکانی- در شمال کشور

2-منطقه رویشی ارسباران- در شمال غرب

3-منطقه رویشی زاگرس- در غرب و جنوب غرب

4-منطقه رویشی ایران تورانی- در نواحی مرکزی، شرقی و جنوب شرقی

5-منطقه رویشی خلیج عمانی- در نواحی جنوبی و سواحل خلیج­ فارس و دریای عمان

تقسیم می­شود، جنوب کرمان متأثر از دو ناحیه رویشی ایران تورانی و خلیج عمانی می­باشد.

تقسیم­بندی جنگل­های جنوب کرمان:

جوامع گیاهی جنگلی جنوب كرمان با توجه به ارتفاع به سه بخش تقسیم می­گردد:

1- گونه­های گرمسيري که در ناحیه رویشی خلیج عمانی که در کمترين ارتفاع بين 230 تا 800 متري از سطح دريا قرار دارند و عبارتند از: کنار، کهور ، کهورک  ، گز ، اسکمبيل ،گيشدر ، استبرق ، داز، گز روغنی و ... .

2- گونه­های  مديترانه­اي که در ناحیه رویشی ایران تورانی یعنی در ارتفاع 800 تا 2200 متري ازسطح دريا قراردارند شامل: بادام، بنه، کسور،کیکم، ارژن، داغداغان، چنار، زیتون، زرشک ، نسترن ، جگ (شیشم)، مورد و انارشیطان (گلپرک) می­باشد.

3- گونه­های سردسيري که در بلندترين نقاط ارتفاعی از سطح دریا یعنی 1800 تا 3500  متري قراردارند عبارتند از: ارس، ارژن، نسترن و زرشك.

لازم به یادآوری است که از مهمترين محصولات فرعي جنگلي منطقه می­توان سقز، بذر بادام كوهي(الوک) ، کتیرا، ميوه کسور، ميوه بنه و .... را نام برد.

ويژگیهای منطقه جنوب استان کرمان در بخش جنگل :

الف: ویژگی­های منحصر به فرد اکوتوریسم :

جنگل­های زیبا و نسبتاً متراکم با تنوع گیاهی منحصر به فرد همراه با وجود تفرجگاه­های جنگلی  نشان­دهنده جاذبه منطقه برای جلب گردشگر می­باشد. درّه زیبای دلفارد با دارابودن آب و هوای مناسب و معتدل، جنگل­ها و آبشار زیبا در جنوب­شرق کشور بی­نظیر است. مناطق جنگلی کوه لری، تیتون، گاوکان در ساردوئیه و جبالبارز علیا، امجز، رودفرق، درین و آبشارهای وروار و سرنکوه در جبالبارز سفلی و دهها جاذبه بدیع و طبیعی دیگر در مناطق رمان، بهرآسمان، اسفندقه، فاریاب، فاشکوه در صورت برنامه­ریزی و احداث جاده دسترسی و تأمین امکانات می­تواند جنوب استان کرمان را به قطب گردشگری جنوب­شرق تبدیل نماید.

ب: ویژگیهای منحصر به فرد و نادر جنگلی :

1- ذخیره­گاه ژنتیکی- جنگلی انار شیطان Tecomella undulata  (گلپرک) در شهرستان­های جیرفت، منوجان وعنبرآباد، به مساحت120 هکتار می­باشد. ذخیره­گاه ژنتیکی- جنگلی انار شیطان دلفارد (به مساحت 50 هکتار) در تمام ایران بی­نظیر است. علاوه بر جنگل بودن، شکوفه های بسیار زیبا و دلفریب آن در اواسط فصل بهار جلوه خاصی دارد.

2- ذخیره­گاه شیشم  Dalbergia sissoo(جگ) در شهرستانهای جیرفت و عنبرآباد به مساحت 113 هکتار

3-ذخیره­گاه­ ژنتیکی ارسJuniperus polycarpus)­ ) در شهرستان­های جیرفت و عنبرآباد به مساحت 383 هکتار

4- ذخیره­گاه ژنتیکی مورد (Myrtus comunis) در شهرستانهای جیرفت به مساحت 5 هکتار

5- ذخیره­گاه­ گز روغنی (Tamarix sp) در شهرستان قلعه گنج، به مساحت 550 هکتار

6- ذخیره­گاه کنار (Ziziphus spina) در شهرستان کهنوج به مساحت 234 هکتار

7- ذخیره­گاه توج (Salvadora persica) در شهرستان جیرفت به مساحت 4 هکتار

ج: چوب و صنایع وابسته: بهترین رویشگاه اکالیپتوس ایران در جنوب کرمان است که در صورت برنامه­ریزی بر روی این گونه استراتژیک علاوه بر تولید چوب و قطع وابستگی به واردات چوب از سایر فرآورده­های آن نظیر ویسکور و اسانس می­توان استفاده­های فراوان برد، چوب گونه­های جنگلی زیتون، گلپرک و شیشم بسیار مقاوم، زیبا و جلاپذیر است و در صنایع ظریف کاربرد فراوان دارد.